معرفی تجهيزات آزمايشگاهی

در اين بخش به معرفي ساير تجهيزات مورد استفاده در آزمايشگاه هاي كلينيكي شامل اتوكلاو، گاماكانتر، ميكروسكوپ، الكتروفوزر و …. خواهيم پرداخت.

اتوكلاو 

اتـوكـلاو دسـتـگـاهـي اسـت كـه براي استريل كـردن مـواد و تـجـهـيـزات در آزمـايشگاه توسط فشار شديد بخار در دماي 121 درجه سانتي گراد به مدت 15 يا 20 دقيقه است. اين زمان بستگي به نوع ماده و محتواي اتوكلاو دارد . اين دستگاه در ســـــال 1879 تـــــوســـــط چــارلـــز چـــامـــبـــرلــنــد (Charles Chamberland) اختراع شد.

انواع اتوكلاو

دو نوع اصلي اتوكلاو وجود دارد:

صفحه اتوكلاو در بالا:

اين اتوكلاو  شبيه زودپز هايي است كه در خانه هاي ايراني يافت مي شود . در اين اتوكلاو ها ، در اتوكلاو توسط پيچ هايي در پايين بسته مي شود و فشار سنجي در بيرون براي كنترل فشار قرار دارد . اين دستگاه ها نـيــاز بــه منبـع حـرارت خـارجـي دارنـد و بسيـار خطرناك هستند. بنابراين آن ها بايد توسط افراد بـسـيـار با تجربه مورد استفاده قرار گيرند و هر لحظه دما و فشار اتوكلاو ها كنترل شود.

صفحه اتوكلاو در روبه رو:

اين اتوكلاو ها به خاطر راحتي، به طور وسيع در آزمايشگاه ها مورد استفاده قرار مي گيرند اما براي استفاده از اين اتوكلاو ها بايد دقت زيادي صورت گيرد. ايـن اتـوكـلاو هـا جـعـبـه اي شـكـل هـستند و در درونشان مجهز به واحد تبديل آب به بخار دارند كه براي استريل كردن استفاده مي شود . كنترل اتوكلاو به اپراتور اين امكان را مي دهد تا دماي مورد نظر را تنطيم كند و مدت زمان اتوكلاو را تـعـيـين كند همچنين اين اتوكلاو ها وسيله اي براي اندازه گيري و نمايش فشار/دما را دارند.
اتوكلاو هايي كه از جلو باز مي شوند ممكن است بسيار بزرگتر باشند كه براي استريل كردن مواد و وسايل زياد در بيمارستان ها مورد استفاده قرار مي گيرند.

موارد كاربرد اتوكلاو

اتوكلاو و علوم آزمايشگاهي دو جز جدا نشدني از هم هستند. اتوكلاو در بسياري از زمينه ها مانند: ميكروب شناسي ، پزشكي ، دامپزشكي ، قارچ شناسي ، دندان پزشكي و … مورد استفاده قرار مي گيرد.
ظروف شيشه اي ، زباله هاي پزشكي ، ظروف آزمايشگاهي ، ملحفه هاي حيوانات آزمايشگاهي ، محيط هاي كشت و… موادي است كه توسط اتوكلاو استريل مي شوند.  ‌امروزه استفاده از اتوكلاو براي استريل كردن زباله هاي بيمارستاني به سرعت در حال رشد است . وسايل و دستگاه هايي كه براي استريل كردن اين مواد و زباله ها استفاده مي‌شود از همان روش بخار و فوق حرارت هستند و باعث استريل شدن توده اي وسيع از زباله هاي بيمارستاني از عوامل پاتوژن مي شوند.

حذف هوا

بعد از بستن در اتوكلاو ، مقداري هوا در ظرف باقي مي ماند و بايد حذف شود. علت آن اين است كه هواي گرم در مقايسه با بخار به مدت زمان زيادي براي استريل كردن نياز دارد . براي مثال : بخار در دماي 134 درجه سانتي گراد به 3 دقيقه وقت براي استريل كردن مواد نياز دارد در حالي كه هواي گرم 160 درجه سانتي گراد در همان شرايط به دو ساعت وقت نياز دارد . روش هاي حذف هوا در اتوكلاو به شرح زير است :

حذف هوا از پايين (Downward displacement):

زماني كه بخار وارد محفظه مي‌شود به علت پايين بودن چگالي آن نسبت به هواي گرم در بالاي محفظه قرار مي گيرد و با افزايش ميزان بخار رفته رفته هواي گرم در زير اتوكلاو فشرده مي شود و از قسمت پاييني تخليه مي شود . معمولا در قسمت خروجي دماسنجي براي كنترل دماي هواي خروجي مي گذارند . تنها زماني كه هوا از محفظه خارج شد بايد تخليه كردن را متوقف كرد . جريان معمولا توسط تله هاي بخاري  يا سوپاپ هاي مارپيچي كنترل مي شود.

پالس های بخار (Steam pulsing):

در اين روش هواي موجود در محفظه اتوكلاو توسط پالس هاي بخار فشرده مي شود و سپس دپرس شده تا به فشار اتمسفر نزديك شود.

پمپ هاي وكيوم (Vacuum pumps):

 اين پمپ ها هوا  يا هوا/بخار را از محفظه مكش مي كنند.

سـوپر اتمسفر (Superatmospheric):

 در اين چرخه از پمپ هاي وكيوم استفاده مي شود . به دنبال پالس بخار مكش انجام مي شود و به دنبال ساير پالس ها مكش ادامه مي يابد. ميزان مكش ها بستگي به چرخه و نوع دستگاه دارد.
 ‌زيــر اتمسفـر (Subatmospheric):

 مشـابـه چرخه superatmospheric است اما فشار محفظه هرگز بيش از اتسمفر نيست تا زماني كه فشار به دماي استريل كردن افزايش يابد.

اتوكلاو در پزشكی و علوم آزمايشگاهی

اتوكلاو هاي پزشكي دستگاه هايي هستند كه بـراي اسـتـريـل كـردن (كـشـتـن تـمـام شكل هاي رويـش مـيكروارگانيسم ها و اسپورها) مواد و ظروف پزشكي استفاده مي شود . در اين مرحله يـعـنـي اسـتـريـل كـردن تـمـام شـكـل بـاكتري ها ، ويروس ها ، انگل ها ، قارچ ها و اسپور ها از بين مي روند.
اتوكلاو ها در بسياري از زمينه هاي پزشكي و مراكزي كه نياز به استريل كردن مواد دارند يافت مي شوند. نكته اي كه بايد به آن توجه كرد اين است كه امروزه بيشتر از وسايل يك بار مصرف استفاده مي شود در نتيجه وسائل نياز به استريل دوباره ندارند . اين اتفاق (استفاده از مواد يك بار مصرف بدون نياز به بازيابي دوباره) براي اولين بـار در مـورد نيدل هاي استفاده شده است  اما امروزه بسياري از مواد جراحي به صورت يك بار مصرف استفاده مي شوند.
‌همه مواد توسط اتوكلاو استريل نمي شوند براي مثال ممكن است بعضي مواد پلاستيكي ذوب شوند   يا بعضي مواد كاغذي نتوانند ميزان بالاي فشار بخار را تحمل كنند در اين موارد بايد از اتو يا ساير روش هاي استريل كردن (اشعه ، مواد شيميايي و…) استفاده كرد.

كنترل كيفی اتوكلاو

انديكاتور هاي شيميايي ، فيزيكي و بيولوژي بـراي بـررسـي دمـا و زمـان اتـوكـلاو بـه صورت تــجــاري وجــود دارد. شــاخــص شـيـمـيــايــي بــه صورت نوار هاي اتوكلاو (چسب اتوكلاو) يا بسته هاي پزشكي هستند كه وقتي به دماي معني رسيدند تغيير رنگ مي دهند. براي مثال : داراي نوار هاي سياه در زمينه سفيد هستند كه بر روي مــوادي كــه مــي خــواهـنــد اتــوكــلاو شـونـد زده مي‌شود و اگر اتوكلاو درست كار كرده باشد در دماي 121 درجه نوار هاي سياه از بين مي‌روند . انديكاتور هاي بيولوژي شامل اسپر باكتري هايي هستند كه به حرارت مقاوم هستند.

سانتريفيوژ آزمايشگاهی

سـانتريفيوژ آزمايشگاهي، يكي از ابزارهاي آزمايشگاه تشخيص طبي است كه با استفـاده از نيـروي مـوتور خود، نمونه مايع را با سرعت بسيار زيادي به چرخش در مي‌آورد. بسته به اندازه و ظرفيت نمونه سانتريفيوژهاي مختلفي وجود دارد . مانند تمام سانتريفيوژ ها ، سانتريفيوژهاي پزشكي هم توسط اصل رسوبي مواد در سرعت بالا كار مي كنند كه در آن شتاب جاذبه اي مركزي ، باعث جدا شدن مواد به دو نوع ناحيه كم و پر تراكم مي شود.

انواع سانتريفيوژ

انواع مختلفی از سانتريفيوژ ها طراحی و ساخته شده است.

1- سانتريفيوژ افتراقی: اغلب براي جدا كردن ارگان خاصي از مجموعه سلول ها براي بررسي قسمت خاصي از سلول هاي بدن مورد استفاده قرار مي گيرد.
2- سـانتـريفيـوژ ايـزوپيكنيـک: اغلـب بـراي جـدا كـردن نـوكلـوئيك اسيد ها مانند DNA مورد استفاده قرار مي گيرد.
3- سانتريفيوژ گراديان ساكاروز: اغلب براي تخليص ويروس هاي انولوپ دار  يا ريبوزوم ها مورد استفاده قرار مي گيرد . همچنين براي جداسازي ارگان خاصي از عصاره سلولي خام از اين نوع سانتريفيوژ استفاده مي شود.

‌انواع مختلفی از سانتريفيوژ آزمايشگاهی وجود دارد:

1- ميكرو سانتريفيوژ: دستگاهي است براي كار در حجم بين  2/0 تا  2 ميلي ليتر (ميكروتيوب ها) ساخته شده، حداكثر 96 لوله را مي توانند پشتيباني كنند ، طراحي كوچك و كاملي داشته و حداكثر 30000 گرم وزن دارند.
2- سانتريفيوژ بالينی يا كلينيكی: دستگاهي است براي كاربردهاي باليني مانند لوله هاي انتقال خون و داراي سرعت كمتري هستند.
3- سانتريفيوژ چند منظوره روميزی: دستگاهي براي كار با تيوب هاي بزرگ و داراي تنوع بسيار زيادي هستند.
4- سانتريفيوژ: STAND ALONE دستگاه هاي سنگين مانند اولترا سانتريفيوژ
بسياري از سانتريفيوژ ها داراي سيستم خنك كننده يا بدون سيستم خنك كننده هستند.

طراحی

سانتريفيوژ آزمايشگاهي در شيمي ، زيست شناسي و بيوشيمي براي جداسازي  مواد جامد ازمايع در يك سوسپانسيون  مورد استفاده قرار مي گيرد. مواد جامد مي تواند تـركيبـات غيـر محلـول ، بيـومـولكـول هـا ، ارگـان هـاي سلـولـي يـا سلـول كامل باشد. سانتريفيوژ‌ها   از نظر سرعت و ظرفيت بسيار متنوع هستند. سانتريفيوژ ها معمولا داراي روتوري هستند كه در آن 2، 4، 6 يا چاه هاي بسيار زياد هستند كه در آن ها لوله هاي آزمايش قرار مي گيرد. زماني كه يك سوسپانسيون در يك دستگاه سانتريفيوژ قرار مي‌گيرد ، مواد جامد در ته لوله آزمايش ته نشين مي شوند و باعث ايجاد يك ديواره مخلوطي مي شود. اين ديواره باعث مي شود تا مايع رويي به آساني از سوسپانسيون جدا شود.

به طور كلی دو نوع روتور وجود دارد:

‌روتور با زاويه ثابت: اين روتور ها محكم و كوچك هستند و معمولا از آلومينيوم ساخته مي شوند. در آن‌ها چاهك هايي با زاويه ثابت (براي نمونه با زاويه 45 درجه) تعبيه شده است كه محل قرار گيري تيوب هاي نمونه است.

‌روتور چرخشی يا روتور افقی: روتور شبيه صليب است و به آن سطل هم گفته مي‌شود. در اين سطل تيوب هاي مختلفي مي تواند سانتريفيوژ شود .
‌روتور توسط درب روتور بسته مي شود. روتور در داخل چمبري قرار دارد كه توسط درب فلـزي سـانتـريفيوژ پشتيباني مي شود. درب باز مانع از چرخش موتور روتور مي‌شود. در زمان سانتريفيوژ درب قفل مي شود درب بسته باعث حفاظت فرد در برابر برخورد با روتور مي شود كه با سرعت بسيار بالا در حال حركت است . محفظه روتور و درب روتور طوري طراحي شده اند كه در صورت شكستن لوله ها حتي در حداكثر سرعت ، هيچ خطري فرد آزمايش كننده را تهديد نمي كند. قبل از سانتريفيوژ ، بايد لوله‌هاي موجود در روتور با استفاده از بلانك يا ساير نمونه ها بالانس شود. با توجه به اهميت اين موضوع امروزه سانترفيوژ ها به حس گر تشخيص عدم تعادل خودكار مجهز شده اند.
بسياري از سانتريفيوژ ها داراي سيستم خنك كننده يا بدون سيستم خنك كننده هستند. شركت هاي مختلفي با برند هاي مختلف انواع سانتريفيوژها را روانه بازار مي‌كنند كه از مهمترين آن ها مي توان به Eppendorf , Thermo-Heraeus , Thermo-Sorvall, Hettich, Beckmann-Coulter يا Sigma اشاره كرد.

آنالايزرهای سنجش ايمنی راديو اكتيو خودكار، نيمه خودكار و شمارشگرهای گاما

آنالايزرهاي ايمني راديو اكتيو و شمارشگرهاي گاما ، ضمن آشكار سازي مقدار وكميت هورمون ها ، ويتامين ها ، داروها ، آنتي ژن هاي سرطان ، آنزيم ها و گيرنده ها ، ويروس ها ، آنتي بادي ها ، پلي پپتيد ها و ساير پروتئين ها را تعيين مي كند.
آنــالايــزرهـا سنجـش ايمنـي راديـواكتيـو ، تكنيـك تحليـل ويـژه وحسـاسـي را بـراي اندازه‌گيري آناليت ها در نمونه هاي بيمار (سرم ، ادرار وساير مايعات بدن) فراهم مي‌آورد. حد آشكار سازي اين آناليت ازحدنانوگرم تا پيكوگرم متغير است . سنجش هورمون ها با  RIA) Radioimmunoassay) با بررسي عملكرد قلبي ، عروقي، تناسلي ، هماتوپوئتيك و ساير عملكردهاي متابوليكي ، شواهدي بر ناهنجاري هاي متابوليك را ارائه مي دهد. سنجش دارو ها (به خصوص داروهاي درماني نظير متوتروكسات) به بهبود كيفيت درمان كمك مي كند. از تكنيك هاي RIA همچنين براي آشكار سازي علائم توموري و گيرنده هاي هورمون استفاده مي شود . آشكارسازي آنتي ژن هاي هپاتيت به يكي از كاربردهاي بسيار مهم آزمايش بـــالـيـنـــي RIA تـبـــديـــل شـــده اســـت و آزمـــايــش RIA گــاسـتــريــن از نـظــر كـلـنـيكـي بـه يـك روش مناسب و مفيد براي تشخيص گاسترينوما تبديل شده است.
در اين نوع آزمايش براي تركيب يك ليگاند (به ماده اي كه قرار است تجزيه شود و معمولا به آن Ag گفته مي شود) با همبند (معمولا به عنوان آنتي بادي از آن نام برده مي شود) ويژه آن ليگاند ، روش مناسبي ارائه مي شود.
خصوصيات اين مواد و تركيبات، به طور قابل ملاحظه اي ، احتمال تداخل ساير مولكول هاي بـيـولـوژيـك در اسـتـفـاده از موادي كه به وسيله راديواكتيو نشان دار شده اند ، كاهش مي دهد ، اين ماده ممكن است با ماده خاصي كه قرار است تست شود مشابه باشد.
‌انجام آزمايش RIA به صورت دستي مستلزم انجام پروسه هاي متعدد آزمايشگاهي و محاسبه بــســيـــار زيـــادي از اطــلاعــات اســت. آنــالايــزر خـودكـار زمـان دسـتـرسـي بـه بـازده مـطـلـوب را كاهش مي دهد ، ميزان دقت را بهبود مي بخشد و انجام آزمايش RIA را آسان تر مي كند و از اين رو تكنولوژيست ها را قادر مي سازد تا تست هاي متنوعي را انجام دهند . با توجه به اينكه اصول Competive binding را مي توان در سيستم‌هاي غير ايمونولوژيك تعميم داد، بنابراين آزمايش RIA ترجيح داده مي شود.

اصول كار دستگاه

تكنيـك هـاي RIA براي اندازه گيري غلظت ليگاند موجود در نمونه اي كه قرار است آناليز شود از واكنش ligond – binder استفاده مي كنند. در اغلب آزمايش هاي RIA از اصول پيوند رقابتي استفـاده مـي شـود كه در آن مقدار نامعلومي از ليگـانـد نشـان دار شـده بـا مقـدار نـامشخصـي از ليگاند نشان دار نشده برسر سايت هاي پيوندي موجود رقابت مي كنند. با توجه به تفاوت هاي ساختاري بين ليگاند و روشBindr آزمايش به يـكــي از دو روش آزمــايــش تـعــادل حـقـيقـي يـا آزمايش اشباع ترتيبي تعيين مي شود. در روش آزمايش تعادل حقيقي، Binder به محلول حاوي لـيـگـاند نشان دار شده و نشان دار نشده اضافه مي‌شود و مخلوط در يك محيط انكوبه مي شود در روش آزمايش اشباع ترتيبي ليگاند نشان دار به يك محلول حاوي ليگاند نشان دار نشده و Binder اضافه مي شود. بعد از آنكه مدت زمان انكوباسيون سپري شد ليگاند باند شده از ليگاند آزاد جدا مي شود و سپس مقدار ليگاند باند شده نــشـــان دار بـــه وســيــلــه يــك شـمــارشـگــر گــامــا اندازه‌گيري مي شود، شمارشگر اطلاعات قابل باز خواني را توليد مي كند اين اطلاعات از نظر رياضي به مقادير راديو اكتيويته تبديل مي شوند. هـريـك از اسـتـانداردها داراي يك مقدار پاسخ مناسب هستند. بعد از آنكه پاسخ ها به دست آمد غلظت آناليت با استفاده از منحني كاليبراسيون سنجيده مي شود.
آزمايش RIA از پنج مرحله تشكيل شده است:
1- اضافه كردن واكنش‌گر
2- انكوباسيون آناليت و معرف
3- جـداسـازي و تـفـكـيـك اجزا باند به راديو اكتيو از اجزاي آزاد
4- اندازه گيري راديو اكتيويته در بخش هاي مجزا با استفاده از يك شمارشگر بتا يا گاما
5- تبديل اطلاعات

در مـرحـلـه يـك ، مقادير از پيش تعيين شده معرف به وسيله پيپت به داخل نمونه بيمار كه در يك لوله آزمايش قرار دارد منتقل مي شود. اين انتقال در فواصل زماني منظم انجام مي شود و در آناليزرهاي خودكار اپراتور نمونه مورد نظر را روي يك سيني ياپايه قرار داده و نوع آزمايش را انتخاب مي كند.
مدت انكوباسيون ودما بر اساس نوع آزمايش متفاوت و متغير است. براي جداسازي ليگاند آزاد از كــمــپــلــكـــس آنــتــي ژن – آنـتــي بــادي از روش‌هاي مختلفي نظير رسوب سازي ، تصفيه ، تبادل يوني ، استفاده از غربال هاي مولكولي و تـكـنـيــك هــاي آنـتــي بــادي فـاز جـامـد اسـتـفـاده مي‌شوند. يك روش رسوب سازي رايج روش آنتي بادي-  دوبل است كه در آن يك آنتي بادي با يك پروتئين به عنوان يك رسوب ساز‌ها مورد استفاده قرار مي گيرد. از ديگر رسوب ساز ها مي توان به سولفات آمونيم ، اتر ، سولفيت سديم ، كلريد سديم و پلي اتيلن گليكول اشاره كرد. در آزمايشات رسوب سازي به جاي استفاده از سانتريفوژ مي توان از فيلترهايي استفاده كرد كه مي توانند ذرات به اندازه كوچكتر از ميكرون را گير بيندازند كه در اين راستا يك تكنيك ساندويچي نيز ارائه شده است كه بر اساس آن فيلتر ها (استات سلولز …) بر روي لايه مورد نظر نصب مي شوند و به صورت ساندويچي بين جفت آشكار ساز قرار مي گيرند و به اين ترتيب ميزان راديو اكتيويته را اندازه گيري مي كنند.
در جداسازي به وسيله شارژ يا وزن مولكولي از gel filtration chromatography و غربال مولكولي استفاده مي شود. جز راديواكتيو مفيد پس از جداسازي به وسيله يك شمارشگر گاما شمارش مي شود.
شمارشگر گاما به وسيله يك كريستال سديم كه قطر آن 5/1 تا 3 اينچ است و به وسيله تاليم فعال مي شود تشعشعات راديو اكتيو را آشكار سازي مي كند.

محدوديت دستگاه گاماكانتر  

بـيـشـتــريــن مـحــدوديــت ايــن دستگـاه در شمـارش نمـونـه هـايـي اسـت كـه فعـاليـت راديواكتيويته آن ها زياد باشد زيرا در اين صورت شمارش به دست آمده صحيح نخواهد بـود مـحـدوديـت ديـگـر خـصـوصـا در دسـتـگـاه هـاي جـديـد عـدم انـعطاف در انتخاب پنجره‌هاي انرژي است براي مثال تست تغيير يافته شيلينگ از كبالت 57  co استفاده مي‌كندكه در دستگاه هاي جديد شمارش آن امكان پذير نيست.

كاربردهای گاما كانتر

بيشترين كاربردهاي شمارنده ها در پزشكي هسته اي يا روش هاي راديو بيواسي ، شامل به كارگيري تعداد محدودي راديو نوكلئوتيد هستند. يد 125 بيشترين كاربرد را دارد كه در ارزيابي تست هاي تيروئيدي و تعيين ميزان فيلتراسيون گلومرولي و نيز روش‌هـاي RIA به كار مي رود. حجم نمونه ها و استاندارد ها بايد مساوي باشند. درصورتي كه حجم نمونه بيشتر باشند شمارش كاهش مي يابد.

كاليبراسيون ميكروپيپت

‌يـک حجم از محلول 4:100 گرم در ميلي ليتر محلول فري سيانيد پتاسيم توسط ميكروپيپت به 200 حجم آب اضافه مي شود تا رقت 1:201 حاصل شود. آنگاه با يك پيپت دقيق يك ميلي ليتر فري سيانيد پتاسيم به 200 ميلي ليتر آب كه در يك فلاسك دقيق آماده شده است اضافه مي شود. جذب نوري هر محلول در مقابل آب مقطر در 420 نانومتر قرائت مي شود. اين عمل از ابتدا سه بار انجام مي گيرد.
‌شركت فردوس راي با اتكا به امر تحقيق و پژوهش و بهره مندي از كادر علمي و اساتيد دانشگاهي با اخذ مجوز تحقيقات نسبت به تاسيس واحد تحقيقات صنعتي و آزمايشگاه تحقيقاتي و همچنين با اخذ مجوز توليد از وزارت صنايع و بهره گيري از تجـربيـات گذشته و با انتقال دانش فني و تكنولوژي روز دنيا و همسان سازي آن با امكـانـات داخلـي نسبـت به توليد تجهيزات تحقيقاتي و آزمايشگاهي (به طور مثال: كلوني‌كانتر، شيكر الايزا، دارك كانتر و …) اقدام كرده است كه در زير نمونه هايي از اين تجهيزات را مشاهده مي كنيد.

كلونی كانتر  

كلونی كانتر به عنوان يكي از مهمترين تجهيزات آزمايشگاهي ميكروبيولوژي مورد استفاده قرار مي گيرد. اين دستگاه در مدل هاي ساده و Scanning طراحي و با قابليت هاي فراوان رقيبي براي دستگاه هاي خارجي بوده است.
در اين دستگاه پس از كشت ميكروبي، پليت محيط كشت را در دستگاه قرار داده و به صورت كاملا خودكار و در كمتر از يك ثانيه تعداد كلني ها بر اساس (CFU (colony-forming unit يا محاسبه درصد دقت نمونه اعلام مي شود.
از قابليت هاي ديگر اين دستگاه تهيه گزارش هاي آماري، شمارش بخش خاص از يك پليت و تعيين آنتي بيوگرام است.

شيكر الايزا

اين دستگاه جهت مخلوط كردن محلول انواع ميكروپليت توليد شده است. شيكر الايزا با حركت سريع با قطر چرخش كم باعث اختلاط مناسب معرف ها و در نتيجه پيشرفت واكنش در طي زمان و عدم تغيير و بروز خطا مي شود. اين دستگاه مجهز به سيستم كنترل زمان و دور به صورت ديجيتال است.

دارک كانتر  

ايـن دستگـاه جهـت شمـارش ذرات تيـره در محلـول هـاي PVC در صنـايـع نفت و پتـروشيمـي مورد استفاده قرار مي گيرد. اين دستگاه به روش Scanning پس از تهيه Scan از نمونه نسبت به آناليز آن اقدام مي كند.

سيستم  كامل الكتروفورز  

الكتروفورز از توسعه يافته ترين و متنوع ترين روش هاي جداسازي مولكول هاي كـوچـك يـا بـزرگ مـاننـد پـروتئيـن هـا و اسيـدهـاي نوكلئيك است. در حالت متداول مولكول‌هاي مورد آزمايش بر روي يك محيط جامد پايه و بين دو قطب مثبت و منفي با جريان الكتريكي ثابت قرار گرفته و بر اساس ميزان بار الكتريكي و جرم مولكولي خود روي محيط مذكور حركت مي كنند كه همين اختلاف و به وجود آمدن فراكنش هاي مختلف به وسيله اسكنر و نرم افزار پيشرفته الكتروفورز (سازگار با تمامي محيط هاي ويندوز از قبيل 98، 2000 و XP در كامپيوتر (يا حافظه جانبي مانند CD يا فلاپي) ثبت و با كارايي بسيار بالا مورد پردازش قرار مي گيرد. الكتروفورز سرم پروتئين، هموگلوبين، ليپوپروتئين، ايزوآنزيم ها و ايمنوفيكشين ادرار به همراه امكان تعريف تست هاي جديد علاوه بر تست هاي موجود از امكانات ويژه اين سيستم است.

ساير مزايا  

‌- اسكن سريع، واضح و واقعي نمونه با سرعت بالاي 96 نمونه در ثانيه كه در مدل خارجي نمونه مشابه 24 نمونه در 10 دقيقه است.
– ‌امكان انطباق منحني هاي يك بيمار جهت بررسي روند درمان
– ‌امكان انطباق منحني يك بيمار با منحني مرجع
– ‌امكان ارسال و يا دريافت كليه اطلاعات هر يك از بيماران از طريق مودم
‌- حذف لكه هاي اضافي موجود بر روي ژل
– ‌آناليز ژل، تشخيص اتوماتيك فراكنش ها و تشخيص فراكنش هاي غير نرمال
– ‌انتخاب نمونه به صورت خودكار جهت الصاق آن به  patient ID
‌- امكان پرينت پارامترهاي هماتولوژي در نمونه هاي هموگلوبين الكتروفورز

الكترو فورز پروتئين های ادرار

مقـدار بسيـار كمـي پـروتئين در ادرار روزانه دفع‌مي شود كه اين ميزان بسيار ناچيز بوده و با روش‌هـاي معمول بررسي پروتئين ادرار قابل ارزيـابـي نيسـت يا ولي اين ميزان تحت شرايط اسيد‌هاي كليوي افزايش مي يابد و قابل رديابي و الـبـتـه اهميـت اسـت. شـرايطـي مـاننـد بيمـاري كليوي اوليه، بيماري هاي  خود ايمني كه نهايتا مـنـجر به درگيري كليه شوند و التهابات مزمن همه از جمله شرايطي هستند كه باعث افزايش دفع پروتئين از ادرار مي شود. همچنين بيماري ديـگـري كـه از اهـميت بسيار زيادي برخوردار است بيماري مولتيپل ميلوما است. اين بيماري يـك نـوع بـدخـيـمي در سلول هاي توليد كننده آنــتـــي‌بـــادي اســـت كـــه در 75 % از مـــوارد ايـــن پـروتئيـن‌هـا شامل زنجيره سبك آنتي بادي نيز است و در نتيجه اين زنجيره ها از كليه عبور كرده و وارد ادرار مي شوند. الكتروفورز پروتئين هاي ســــرم در مــــوارد بــيــمــــاري هـــاي اتـــوايـمـيـــون، بـيـمـاري‌هـاي كبدي و كليوي، التهابات حاد و مزمن در خواست مي شود.

روش انجام تست

براي انجام اين تست ابتدا نمونه مورد نظر كه ادرار يا سرم بنا به در خواست پزشك است را به دماي اتاق رسانده و سپس مراحل انجام كار به دقت دنبال مي شود. مراحل به ترتيب زير هستند:
1- كاغذ استات سلولز كه به صورت ژل هايي هستند كه براي 8 نمونه اغلب كاربرد دارند در بــافــر مـخـصـوص بـه مـدت 10 دقيقـه خيسـانـده مي‌شود.
2- بعد از 10 دقيقه اين كاغذ را از محلول در آورده و بـين 2 كاغذ خشك كن آرام قرار داده مي‌شود تا نم گيري مختصري انجام شود ولي كاغذ نبايد خشك شود.
3- در ايـن مـرحـلـه نمونه را توسط اپليكاتور خـاصـي كـه بـه مـنـظـور نـمـونـه گـذاري اسـتـفاده مي‌شود برروي كاغذ منتقل مي شود. لازم است كه نمونه ها 5/1 سانتيمتر از لبه كاغذ و حداقل 1 سانتيمتر از كناره ها فاصله داشته باشند.
4- سـپـس ژل را برگردانده و از پشت داخل تـانـك الـكـتـروفـورز كـه حـاوي بافر مخصوص است قرار داده مي شود به طوري كه نمونه در سمت كاتد باشد.
5- به وسيله 2 لام تميز و كاغذ صافي پلي را براي ارتباط بهتر بافر با ژل تهيه مي شود.
6- تانك را به منبع تغذيه متصل  كرده و با تنظيم دستگاه روي ولتاژ مناسب (160 ولت) كه شدت جـريـانـي حـدود 6-4 آمـپر را فراهم كند جريان الكتريكي برقرار مي شود. بعد از چند بار مصرف بافر جريان افزايش مي يابد كه در اين زمان بافر تـانـك بـايد تعويض شود و از بافر تازه استفاده كرد.
7- بعد از طي زمان حدود 20 دقيقه دستگاه را خاموش كرده و مراحل رنگ آميزي، رنگ بري، آب گيري وشفاف سازي انجام داده مي شود.
8- در نهايت باندها به وسيله اسكنر و برنامه مخصوص قرائت مي شوند.
در الـكـتــروفــورز پــروتـئـيــن 5 بــانــد تـشـكـيـل مـي‌شـود كـه شـامـل آلبومين ، آلفا-1 گلوبولين، آلفا-2 گلبولين، بتا گلبولبن و گاما گلبولين است. آلـبــومـيــن عـمـده پـروتئنـي هـا را تشكيـل داده و نزديك ترين باند به سمت آند را تشكيل مي دهد.

واشر الايزا  

يكي از مهمترين مراحل انجام آزمايش الايزا مرحله شستشو است، از آنجا كه مراحل شستشو به روش دستي با فشار ثابت و مناسب صورت نـمــي گـيــرد لــذا مـحـتــويـات چـاهـك بـه خـوبـي شستشو نيافته و تركيبات اضافي باقيمانده ايجاد اشكال در نتيجه آزمايش مي نمايد. به همين دليل استفاده از دستگاه واشر الايزا را به عنوان يكي از ابزار مهم در ايجاد چرخش مناسب در چاهك هاي پليت بايد نام برد.
واشر الايزا نيمه اتوماتيك مجهز به مانيفلد 8 كاناله دو رديفي، داراي سوزن هاي استيل داراي شاسي كنترل جهت تقسيم محصول شستشو و داراي سيستم كنترل مكش است.

كاتتر انتقال (Transfer Sets)

داراي رابط (Luer) انتهاي كانولا جهت تزريق عميق بدون مشكل، داراي قابليت نفوذ عمقي و كنترل جهت آن به وسيله حلقه‌هاي دو طرفه است. عدم ايجاد جراحت به علت سر كروي كانولا و امكان Handlingبسيار راحت آن و در دو سايز مختلف براي استفاده از آن در افراد با آناتومي متفاوت از قابليت هاي ديگر آن است.

گروه‌بندی خون (Blood Groping)

دستگاه تمام خودكار بانك خون با قابليت انجام 300 نمونه بيمار در ساعت، انجام تست گروه بندي خوني،  آنتي ژن RH و گروه خوني Kell و تشخيص بيماري هاي عفوني چون سيفليس، استفاده از تكنولوژي بسيار پيشرفته  PK جهت تشخيص و آناليز مطمئن، داراي نرم افزار اختصاصي، مانيتور، هارد ديسك حداقل 40GB، پرينتر ليزري و صفحه نمايشگر تماسي (Touch Screen).

آناليز شيميايی (400) Clinical Chemistry – AU

– ‌دستگـاه تمـام خـودكار و با قابليت Random access، توانايي انجام 400 تست فتومتريك و تا 800 تست با ISE
‌- قابليت انجام 122 تست شامل بيوشيمي خون و ادرار، پروتئين هاي اختصاصي، آنزيم ها، يونه، هورمونه، سرولوژي و ايمونولوژي‌
– مصرف دارويي (DAT) و سنجش داروهاي درماني با روش نورسنجي نقطه اي با دقت بسيار بالا
– ‌داراي محفظه اورژانس سوييچ (STAT) با قابليت پذيرش 22 نمونه و جوابدهي ظرف مدت 5 دقيقه
‌- مجهز به يخچال براي محفظه‌هاي استقرار معرف‌ها و اورژانس
– ‌سيستم سازگار با معرف‌هاي داخل كشور (Open reagent)
– ‌ميزان مصرف آب مقطر در حداكثر فعاليت دستگاه  lit/h 25 ‌با درجه خلوص كمتر از 2‌
‌- واجـد سيستـم تشخيـص لختـه (Clot detection) و جلـوگيـري از تخـريب نمونه (Crash Prevention)
– ‌شامل نرم افزار اختصاصي، مانيتور، كيبورد، هاردديسك، پرينتر ليزري و صفحه نمايشگر تماسي (Touch Screen)
‌- داراي سـيـسـتـم Analyser Diagnostic جهـت تنظيـم كـردن بخـش هـاي مختلـف دستگاه هنگام خارج شدن از حالت استاندارد بدون نياز به كارشناس فني

ميكروسكوپ

ميكروسكوپ يكي از وسايل آزمايشگاهي اصلي است كه در ادامه انواع آن را مورد بحث و بررسي قرار داده و طرز كار و ويژگي هاي هر يك بيان مي شود.
ميكروسكوپ هاي مختلف، داراي بزرگنمائي هاي متفاوتي هستند كه عموما با وجود عدسي هاي گوناگون، تصوير نمونه مورد نظر چند برابر مي شود. اصول كلي در تمامي انواع ميكروسكوپ ها براساس عبور نور با طول موج هاي متفاوت از چندين عــدسي محدب است كه هرچقدر طول موج نور به كار رفته در ميكروسكوپ كوتاه تر باشد قدرت تفكيك يا جــداكنندگي آن ميكروسكوپ بيشتر است . براي مثال قدرت تفكيك چشم انسان 1/0 ميليمتر و ميكروسكوپ نوري معمولي 24/0 ميكرون است. در زير با تعدادي از ميكروسكوپ ها كه ساخت شركت پزشك  Olympusكشور آلمان است آشنا مي شويد.

مدل 41 BX Series – BX  

با كاربرد آزمايشگاهي و تحقيقاتي، در دو نوع دو چشمي و سه چشمي، قابليت نصب انواع ديدها از جمله برايت فيلد، دارک فيلد، پلاريزان ، فاز كنتراست، نما رسكي و فلورسانس شامل انواع لنزهايPlan Achromat و Apochromat با بزرگنمايي هاي مختلف، امكان نصب صفحه گرمكن، سيستم 5،3،2 و 10 نفره استاد دانشجو، لوله ترسيم ، Arrow Pointer، امكان نصب انواع دوربين ديجيتال با رزولوشن هاي مختلف و امكان اتصال آن به ويدئو پروژكتور و كامپيوتر به همراه نرم افزار آناليز تصاوير.

مشخصات فنی

– ‌استفاده از سيستم 2UIS جهت بدست آوردن تصاوير شفاف با كنتراست بالا
‌- شدت روشنايي 6 ولت، 3 ولت
– ‌قابليت نصب كندانسيورهاي مختلف با عدد روزنه (N.A) متفاوت
– ‌امكان نصب ديدهاي مختلف از جمله فلورسانس، برايت فيلد، دارك فيلد، فاز كنتراست و پلاريزان
– ‌امكان نصب سيستم هاي ديد كمكي دونفره، سه نفره، پنج نفره و ده نفره استاد دانشجو

مدل CKX2 Series – CKX41 & CKX31     

با كاربرد آزمايشگاهي، امكان نصب فلورسانس و فاز كنتراست و Relief Contrast ، در دو نوع دو چشمي و سه چشمي با لنزهاي شيئي Plan Achromat ، امكان نصب صفحه گرمكن، قابليت نصب انواع دوربين هاي ديجيتال با رزولوشن هاي مختلف و امكان اتصال آن به ويدئو پروژكتور و كامپيوتر به همراه نرم افزار آناليز تصوير.

مشخصات فنی

– ‌استفاده از سيستم 2UIS جهت به دست آوردن تصاوير شفاف با كنتراست بالا
‌- جهت استفاده در مشاهده كشت سلولي
– ‌قابليت استفاده از سيستم فازكنتراست در بزرگنمايي هاي 10، 20 و 40 برابر بدون نياز به تنظيم
– ‌فريم كوچك و در نتيجه امكان استفاده از حداقل فضا
– ‌امكان نصب هد سه چشمي و دو چشمي بر روي مدل 41CKX
– امكان نصب هد دو چشمي بر روي مدل 31CKX
– قابليت نصب سيستم فلورسانس بر روي مدل 41CKX
– ‌شدت روشنايي 6 ولت ، 30 ولت
– قابليت نصب 5 عدسي شيئي بر روي Nosepice

مدل SZ2 Series – SZ61 & SZ51   

استـريـو ميكـروسكوپ سري  2SZبا كاربرد آزمايشگاهي، داراي بهترين نوع زوم در كلاس خـود، نمـونـه‌هـاي دو چشمـي و سـه چشمي با پـــايـــه‌هـــاي مـخـتـلـــف حـتـــي جـهـــت مـشـــاهــده نمـونه‌‌هاي بسيار بزرگ، امكان استفاده از نور هـمــزمــان عبـوري انعكـاسـي، لنـزهـاي شيئـي بـا بـزرگـنـمائي‌هاي مختلف، قابليت اتصال آن به ويدئو پروژكتور و كامپيوتر به همراه نرم افزار آناليز تصوير.

برای فعالیت در آزمایشگاه شیمی یکی از مهمترین موارد، شناخت ابزار و وسایل آزمایشگاه و موارد کاربرد آن ها می باشد. در این مطلب برخی از وسایل معمول که هر آزمایشگاه شیمی باید این وسایل را دارا باشد ، معرفی و موارد کاربرد آن ها را بررسی می کنیم.

بوته چینی (کروزه چینی):

بوته آزمایشگاهی ظرف مخروطی (مخروط ناقص) شبیه انگشتانه است که لیه های آن کاملاً صاف و جداره های داخلی و خارجی آن صاف و صیقلی است. اگرچه بوته آزمایشگاهی را از جنس فلز (بویژه از نیکل). گرافیت و سفال (بوته گلی یا سفالی) نیز می سازند اما این بوته ها عمدتاً از جنس چینی تهیه می شود و معمولاً دارای سرپوش است.

کاربرد: از بوته در آزمایشـگاه معمولی برای اندازه گیری آب تبلور کات کـبود یا سولفات مس زاج سبز یا سولفات آهنو نمک قلیا یا کربنات سدیم به فرمول و همچنین برای ذوب قند، پارافین جامد و… استفاده می شود. چون بوته چینی در برابر گرما (تا حدودْ۱۲۰۰C) مقاوم است، از آن در آزمایشگاه های شیمی تجزیه برای خشک کردن رسوب کردن رسوب و پختن رسوب در کوره الکتریکی استفاده می شود.
طرز کار: هنگام گرم کردن بوته باید آن را با گیره ویژه ای (گیره بوته) برداشت و در حفره مثلث نسوز مناسب، قرار داد. مثلث نسوز طبق شکل، به شکل مثلث است که از یک مثلث فلزی با سه قطعه روکش چینی نسوز ساخته شده است و از آن عمدتاً برای نگهداشتن بوته، به هنگام گرما دادن آن استفاده می شود. یک مثلث نسوز هنگامی برای یک بوته مناسب است که⅔ بوته در حفره آن قرار گیرد، در غیر این صورت حالت نامتعادلی پیدا می کند و در اثر ضربه کوچکی ممکن است بشکند

چند نکته درباره بوته چینی

– اسیدها بر بوته اثر ندارند اما بازها سبب خوردگی بوته می شوند. برای پاک کردن بوته تا حد امکان نباید از اسیدها هم استفاده کرد.
– بوته های شکسـته را نباید دور ریخـت زیرا از خرده های آنها برای آب گیری الکل و تهیه اتیلن می توان استفاده کرد. (بوته شکسته را می توان خرد کرده، به عنوان ماده آبگیر مورد استفاده قرار داد)

– هنگامی که از بوته برای سنجش های وزنی استفاده می شود نخست باید بوته خالی را چندین بار در کوره الکتریکی در دمای معین (دمای لازم برای پختن رسوب) قرار داد و پس از سرد کردن، وزن کرد تا به وزن ثابت رسید. این کارها، یعنی: گرم کردن، سرد کردن و وزن کردن بوته تا رسیدن به وزن ثابت پیش از پختن هر رسوب الزامی است.

شیشه ساعت

شیشه ساعت ابزاری است و همان طور که از نامش پیداست شبیه شیشه ساعت است و در اندازه های مختلف ساخته می شود.

کاربرد: از شیشه ساعت برای تبخیر سریع مایع ها و محلول ها استفاده می شود.
طرز استفاده: شیشه ساعت را مانند ابزار شیشه ای دیگر، باید شست و شو داد و در صورت لزوم آن را با دستمال خشک کرد.
گاهی برای سرعت بخشیدن به عمل تبخیر، شیشه ساعت را در دهانه بشر قرار می دهند تا با جوشاندن آب درون بشر و گرم شدن شیشه ساعت با بخار آب جوش، عمل تبخیر و تبلور سریعتر انجام گیرد.

قیف شیشه ای :

ابزار مخروطی شکل است که در قسمت پایین آن لوله باریک و بلندی قرار دارد. نوک این لوله مورب است. شیشه بدنه قیف معمولاً ۶۰ درجه است.

کاربرد: از قیف برای انتقال محلول از ظرفی به ظرف دیگر استفاده می شود (به عنوان مثال برای انتقال محلول از ظرفی به بورت، استوانه مدرج، بالن پیمانه ای، قیف شیردار، ارلن و… از قیف استفاده می شود) برای این کار، محلول موردنظر را نخست در بشـر ریخته سپس به کمک قیف تمـیز به ظرف دلخواه منتقل می شود.
– از قیف برای جدا کردن مایع از جامد نیز می توان استفاده کرد. این کار در شیمی تجزیه وزنی برای صاف کردن رسوبها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
طرزکار: برای این کار نخست باید قیف راشست و خشک کرد سپس کاغذ صافی متناسب با قیف و با ذره های رسوب برگزید (کاغذ صافی با قیف مناسب است که پس از قرار دادن در قیف حدود ۵/۰ تا ۵/۱ سانتی متر از لبه قیف پایینتر باشد ـ و زمانی متناسب با ذره های رسوب است که آب زیر صافی کاملاً زلال باشد.
برای گذاشتن کاغذ صافی در قیف ابتدا باید آن را چندین با تا کرد، به شکل قیف درآورد و در آن گذاشت. برای این که کاغذ به قیف بچسبد باید آن را خیس کرد و با انگشت تمیز کاغذ صافی را کاملاً به جداره قیف چسباند. اگر کاغذ صافی کاملاً به قیف نچسبد و حبابهای هوا بین کاغذ و جداره داخلی قیف بماند عمل صاف کردن کند می شود.

قیف جدا کننده

وسیله‌ای است که مایعات را بر اساس شاخص چگالی از هم جدا می‌کند مثلا اگر مخلوط یک ماده آلی و آب را که با هم قابل اختلاط نیستند در مخزن این وسیله بریزیم بر حسب چگالی، مواد در داخل این ظرف تفکیک می‌شود و ماده با چگالی بالاتر در زیر قرار میگیرد و وقتی شیر زیر ظرف را باز کنیم مایعی که دارای چگالی بالاتر است و در زیر قرار گرفته، از دستگاه خارج می‌گردد تا اینکه به مرز جدایی مایعات برسد، در چنین حالتی شیر را می‌بندیم و ظرف دوم را در زیر قیف جدا کننده قرار میدهیم و شیر را باز میکنیم و در نهایت قیف جدا کننده با موفقیت دو مایع مخلوط را از هم جدا می‌کند.

قطره چکان :

وسیله ای شیشه ای یا پلاستیکی است که یک طرف آن دارای حباب لاستیکی قابل ارتجاع و طرف دیگر آن یک میله شیشه ای (یا پلاستیکی) با نوک بسیار باریک است طول لوله قطره چکان با ارتفاع دهانه ظرف محتوای مایع مورد استفاده متناسب می باشد و از چند سانتی متر تجاوز نمی کند.

کاربرد: معمولاً از قطره چکان برای ریختن معرفها (فنل فتالئین، تورنسل، هلیانتین) و یا برداشتن محلول هایی که بخار سـمی تولید می کنند (مانند: اسید کلریدریک غلیظ، آب برم، آمونیاک و…) و یا محلول هایی که احتمال خطر آنها هنگام ریختن به دست و لباس زیاد است (مانند: محلول اسید سولفوریک غلیظ یا اسید نیتریک غلیظ) استفاده می کنند.
* در ظرف های قطره چکانی تیره رنگ، معمولاً باید موادی را ریخت که در اثر جذب نور تجزیه و یا تغییر می کنند (مانند پرمنگنات پتاسیم، پراکسیدهیدروژن، اسید نیتریک غلیظ و…)
* در ظرف های قطره چکانی یا ظرف های درپوش دیگر، هیچ گاه نباید محلول سود یا پتاس ریخت، زیرا از نوع مواد، هنگام تبخیر و خشک شدن درِ ظروف را مسدود می کنند و جدا کردن آنها بسیار دشوار خواهد بود.

طرز کار: هنگام کار کردن با قطره چکان ابتدا با فشار دادن به لاستیک، هوای درون میله شیشه ای را باید خالی کرد و آن را به داخل مایع قرار داد. سپس با برداشتن فشار از روی لاستیک، مایع را به طرف میله شیشه ای کشید. پس از بالا کشیدن مایع، از مایع داخل آن، برای آزمایش استفاده کرد.

انواع بالن:

۱-ته گرد که توانایی حرارت های بسیار بالا رادارد .۲-ته صاف که توانایی حرارت های بسیر بالا را ندارد اما قابل ایستادن است ۳-بالن حجمی: ظرفیشیشه ای با گردن باریک و دراز است که بر روی آن خطّ نشانه حلقوی وجود دارد. گنجایشبالن حجمی با عددی که بر روی آن نوشته شده است مشخص می شود که حدّ آن همان خط نشانهاست.

بالن حجمی

کاربرد: بالن حجمی برای ۲ منظور به کار می رود: یکی برای رقیق کردن محلول با غلظت معین، دیگری برای تهیه محلول های سنجیده یا استاندارد.

طرز استفاده: بالن حجمـی را معمولاً با قیفـی که در دهانه آن قـرار می گیرد، باید پر کرد. نخست می توان مایع یا محلول را با سرعت تا رسیدن سطح آن به نزدیک خط نشانه در بالن حجمی ریخت برای پر کردن بالن تا خط نشانه، بهتر است از قطره چکان کمک گرفت و با ریختن قطره قطره‌ محلول موردنظر آن را به طور دقیق به خط نشانه رسانید (این عمل را اصطلاحاً به حجم رسانیدن می نامند). برای دقت بیشتر باید انحنای سـطح مایع یا محلول بر خطِ نشانه مماس باشـد. در این حالت باید چشم را طوری نگاهداشت که نیم دایره خط نشانه سمت آزمایش کننده، نیمه دیگر خط نشانه پشتی را کاملاً بپوشاند (دیده نشود). چون از بالن حجمی برای سنجش های دقیق استفاده می شود، رعایت این نکته بسیار ضروری است.

استوانه مدرج

لوله شیشه ای استوانه ای شکل، مشابه لوله آزمایش است که در پایه ای از جنس پلاستیک جای می گیرد و یا عموماً دارای پایه پهن شیشه ای است که می تواند آن را روی میز به طور قائم نگهدارد. لبه آن مانند بشر، برگشتگی شیارمانندی برای خالی کردن محلول دارد. تفاوت درجه بندی آن با بورت و پیپت در این است که درجه های کوچکتر آن در پایین قرار دارد.

کاربرد: ابزاری است که در اندازه گیری حجم مایع ها به کار می رود.
طرز استفاده: استوانه مدرج را باید در جای کاملاً صاف و مسطح قرار داد و هنگام ریختن یا برداشتن محلول، پایه آن را با دو انگشت محکم نگهداشت تا از افتادن و شکستن آن جلوگیری شود.

چند نکته: چون استوانه مدرج، برخلاف لوله آزمایش جای خاصی ندارد. از این رو باید بی درنگ پس از انجام کار، آن را دور از دسترس، در جای امنی قرار داد. اگر لبه استوانه مدرج پریده باشد، نباید آن را دور انداخت. زیرا با استفاده از لوله های پلاستیکی شفاف و مناسب می توان از آنها دوباره استفاده کرد. برای این منظور می توان قسمت شکسته آن را با سوهان صاف کرد و حلقه ای از لوله پلاستیکی مناسب به لبه آن وصل و با باریک کردن یک گوشه لوله پلاستیکی از آن استفاده کرد. از استوانه مدرجی که ارتفاع آنها در اثر شکسته شدن، خیلی کوتاه شده باشد، برای اندازه گیری چگالی مایع ها (آب، نفت، جیوه…) می توان استفاده کرد.

بشر

بشر یا لیوان آزمایشگاهی وسیله استوانه ای شکل است که در اندازه های مختلف از شیشه و یا پلاستیک ساخته می شود.

کاربرد: بشـر ممکن است ساده یا مدرج باشـد. از بشر مدرج اغلب برای برداشتن حجم معینی ازمایع ها هم استفاده می شود. از بشر مدرج یا ساده، برای برداشتن مایع ها، گرم کردنمحلول ها (از جنس شیشه ای) تهیه‌ محلول، حل کردن مواد، انتقال محلول، رسوب گیری،تهیه مواد و غیره استفاده می شود

طرز کار: پیش از هر کاری باید بشر را شست. برای شستن بشر باید با لوله شوی جداره داخلی و خارجی بشـر را سایید تا مواد چسبنده به آن جدا شود، سپس آن را با آب معمولی شست. بسته به نوع کار می توان بشر را مانند بورت یا پیپت شست و شو داد (یعنی شستن، آب کشیدن با آب معمولی، کُر دادن با آب مقطر، کر دادن با محلول موردنظر که باید در بشر ریخته شود)
بیرون بشـر را پس از شست و شـو باید با دسـتمال تمیز خشک کرد، برای خشک کردن داخل آن می توان از این روش استفاده کرد:

– بشر را روی سه پایه و توری نسوز گذاشت و شعله چراغ گاز را دور تا دور گرداند. (شعله را نباید داخل بشر برد زیرا این عمل سبب شکستگی آن می شود) تا کاملاً داخل آن خشک شود. بشر را تا مدتی به همان حال باید باقی گذاشت تا سرد شود.

اسپاتول

ابزار چینی یا فلزی است که دارای ۲ قسمت می باشد، یکی دسته و دیگری تیغه. که کمی پهنتر است. از اسپاتول برای نرم کردن مواد جامد و برداشتن آن استفاده می شود. لازم است یادآوری کنیم که مواد شیمیایی را نباید با دست برداشت. برای برداشتن مواد ابزاری مانند: اسپاتول، انواع قاشق های چینی و پلاستیکی و یا فلزی را باید به کار برد.

بورت

بورت وسیله ای شیشه ای به صورت لوله دراز و باریک است که در انتهای زیری آن محلی برای خارج شدن محلول وجود دارد. بورت معمولا برحسب میلی لیتر درجه بندی و هر میلی لیتر نیز معمولاً خود به ده قسمت برابر تقسیم می شود.

کاربرد: در اندازه گیری حجم مایع ها به کار می رود.
طرز استفاده: شیر شیشه ای بورت را همواره باید با انگشتهای دست چپ گرفت و باز و بسته کرد. برتری این کار در این است که شیر به طرف داخل فشرده می شود و از شُل شدن آن و چکه کردن مایع از بورت جلوگیری می کند. درصورتی که با گرفتن شیر بورت با دست راست، شیر به تدریج به طرف بیرن کشیده می شود و در این صورت احتمال دارد محلول از بورت چکه کند.
* هنگام استفاده از بورت باید آن را شست. برای شستن آن به ترتیب از آب معمولی داغ. آب و صابون و سولفوکرومیک (مخلوطی مناسب از دی کرومات پتاسیم و اسید سولفوریک) استفاده می کرد. نشانه تمیز شدن بورت این است که قطره های آب به جداره داخلی آن نچسبد. پس از شستن بورت ابتدا باید آن را با آب معمولی، آب کشید و سپس با آب مقطر (کُر) داد. با این عمل محلول قبلی از بورت خارج می شود. اما برای خارج کردن آب مقطر آغشته به جدار داخلی بورت، باید آن را یکبار با محلول مورد آزمایش نیز کُر داد. بیرون بورت را باید با دستمال تمیز خشک کرد. این عمل به بهتر خوانده شدن درجه های بورت کمک می کند.
– باید توجه داشت که هنگام پر کردن بورت لوله باریک پایین بورت (پس از شیر بورت) کاملاً پر از مایع بوده و حباب هوا نداشته باشد. اگر بورت دارای شیر شیشه ای است، با باز و بسته کردن ممکن است حباب هوا خارج نشود. در این صورت، برای خارج کردن حباب هوا باید نوک باریک بورت را در داخل مایع گذاشت و شیر بورت را باز کرد و با مکیدن از دهانه بالایی بورت، قسمت باریک آن را از مایع پر کرد.

بالن تقطیری

(بالن با لوله جانبی): بالن تقطیر مانند بالن ته گرد است، با این تفاوت که در گردن آن یک لوله جانبی توخالی و باریکی وجود دارد که محل خروج مواد گازی است.

کاربرد: از بالن تقطیر، علاوه بر تقطیر مایع ها، می توان در تهیه آب مقطر، تهیه اتیلن (آبگیری از الکل) تهیه گازهای استیلن، هیدروژن، کلر، دی اکسیدگوگرد، دی اکسیدکربن و غیره استفاده کرد.

طرز استفاده: ابتدا باید مانند هر ظرف شیشه ای آزمایشگاهی، بالن را شست. برای این منظور باید مقداری آب داخـل آن ریخت و با درپوش پلاسـتیکی یا با کف دست، دهانه آن را بست، سپس با تکان دادن، آن را شست و شو داد. در صورت تمیز نشدن می توان عمل شستن را طبق معمول با آب و با صابون و یا مواد شیمیایی و با استفاده از لوله شوی ادامه داد تا مواد چسبیده به جداره و ته آن کاملاً جدا شود. پس از شستن باید بیرون آن را با دستمال خشک کرد. برای خشک کردن داخل آن مانند بالن ته گرد به کمک گرم کردن، آن را خشک کرد.

ارلن:

ارلن (یا ارلن مایر) ظرف مخروط شکلی است که در اندازه های متفاوت درست می شود و قسمت بالای آن باریکتر و اندکی برگشته و قیفی شکل است، بدینوسیله هم می توان از ریختن مایع به بیرون جلوگیری کرد و هم می توان مایع را به داخل آن آسانتر ریخت.

کاربرد: ارلن ممکن است ساده یا مدرج باشد. از نوع مدرج آن برای برداشتن حجم معینی از مایع یا تعیین تقریبی حجم مایع استفاده می شود اما نوع ساده آن برای استفاده از کارهای گوناگون مانند گرم کردن مایع ها است.
افزون بر آن یک نوع از ارلن دارای لوله جانبی است و به ارلن تخلیه موسوم است، برای صاف کردن با خلأ و نیز تهیه مواد گازی و غیره استفاده می شود.

* همان نکته های گفته شده درباره بشر (از قبیل شستن و گرم کردن و…) نیز در مورد ارلن رعایت شود.

کپسول چینیکپسول چینی،

ظرف ته گرد کاسه مانندی است که دهانه بازی دارد. در لبه آن مانند بشر شیاری وجود دارد که به آسان ریختن مایع از آن کمک می کند.

کاربرد: تبخیر سریع محلول ها، ذوب کردن مواد (موم، پارافین و …) گرفتن آب تبلور. استفاده به عنوان ظرف توزین. برای معین کردن قابلیت حل شدن مواد.
*شکسته های کپسول چینی را هم مانند بوته چینی نباید دور ریخت (در تهیه اتیلن کاربرد دارد)

طرز استفاده: تبخیر سریع محلول ها: برای این کار کپسول را روی سه پایه و توری نسوز می گذارند و گرما می دهند. اگر هدف از تبخیر محلول، خشک شدن آن و جدا کردن ماده جامد باشد، در آخر هر کار باید کپسول را با پنس بوته نگهداشت و با همزن، محلول را همزد تا ذره های آن به بیرون پرتاب نشود.

هاون چینی

هاون چینی شبیه کپسول چینی است که ضخامت بدنه آن بیشتر است و لبه آن ممکن است صاف باشد. این ابزار دارای دسته ای است که آن هم از جنس چینی می باشد و از آن برای خرد کردن و نرم کردن مواد استفاده می شود.
کاربرد: اجسـام و مواد بسـیار سـخت با عمل ساییدن در هاون به صورت کاملاً نرم و پودر شده درمی آیند.
طرز کار: ضمن کار کردن با هاون باید آن را با دست چپ محکم نگهداشت و با دست راست دسته آن را به صورت چرخشی در هاون گرداند و فشار به آن وارد کرد تا در اثر چرخیدن مواد، ساییده و نرم شوند.
در پایان آزمایش، پس از پودر کردن مواد، باید هاون و دسته آن را کاملاً تمیز و خشک کرد. برای این کار از لوله شـوی باید استفاده کرد. اگر مواد چسبیده به هاون از طریق شست و شوی با آب جدا نشد، می توان از اسید رقیق برای تمیز کردن هاون استفاده کرد. پس از پاک کردن فوری باید هاون را آب کشید و با دستمال تمیز آن را خشک کرد و در جای مطمئنی قرار داد.
دسته هاون را نباید روی میز کار گذاشت. زیرا این عمل سبب لغزیدن آن می شود و در صورت افتادن و ضربه خوردن می شکند. دسته هاون را همیشه باید داخل هاون گذاشت. در مواقع ضروری اگر ناچار به برداشتن آن شدید، باید آن را در جای مطمئنی قرار دهید که احتمال لغزیدن افتادن و شکستن آن وجود نداشته باشد.

دسیکاتور:ظرف شیشه ای شـبیه قابلمه است دارای ۲ قسمت: قسمت پایین آن: محل قرار دادن ماده نم گیر(کلریدکلسیم بی آب، اسید سولفوریک غلیظ، آهک، اکسیدفسفر «V ») است و قسمت بالای آن که به وسیله صفحه مشبکی از قسمت پایین جدا می شود: محل قرار دادن بوته یا کپسول است و محتوای ماده ای است که به منظور خشک کردن (جذب CO2 و H2O موجود در هوا) در دسیکاتور قرار داده می شود.

طرز کار: هنگام کار کردن با دسیکاتور رعایت نکات زیر لازم است: – چون سرپوش دسیکاتور لغزنده است، هنگام جابه جا کردن دسیکاتور، باید سرپوش آن را با دست، محکم نگهداشت.
– لبه سرپوش دسیکاتور را با وازلین یا ماده چرب مخصوص که سفت تر از وازلین است باید چرب کرد تا محکم به دسیکاتور بچسبد و هوا نکشد. در ضمن در اثر چسبندگی زیاد آن با قسمت بدنه، خطر لیز خوردن و افتادن آن کمتر می شود.
– هنگام گذاشتن سرپوش دسیکاتور باید لبه آن را به دهانه دسیکاتور نزدیک کرد و روی دهانه به طرف جلو فشار داد تا درپوش همه دهانه را بپوشاند. هرگز نباید مانند قابلمه، سرپوش را گذاشت و برداشت، زیرا به علت چرب بودن محل اتصال سرپوش و بدنه دسیکاتور انجام این کار دشوار است و ممکن است در اثر بلند کردن سرپوش، بدنه دسیکاتور به همراه آن بلند شود و از درپوش جدا شود و به زمین بیفتد و بشکند.
– هنگامی که بوته داغ در دسیکاتور گذاشته می شود نباید سرپوش دسیکاتور را فوری گذاشت. زیرا اگر بوته خیلی داغ باشد، پس از سرد شدن به علت تفاوت فشار بیرون و داخل دسیکاتور برداشتن درِ آن بسیار دشوار است.
جا لوله: برای قرار دادن لوله های آزمایش از این وسیله استفاده می شود.

پیپت:

معمولا ۲ نوع پیپت در آزمایشگاه به کار می رود:

۱- حباب دار ۲- ساده یا مدرج. یک پیپت حباب دار در وسط دارای مخزنی است که گنجایش پیپت روی آن ثبت شده است. در بالای حباب در قسمت باریک یک خط نشانه (به صورت دایره سفیدرنگی) وجود دارد که باید پیپت را تا این خط نشانه پُر کرد. پیپت ساده، مانند بورت درجه بندی شده است و صفر آن در بالا قرار دارد و باید آن را مانند بورت روی درجه صفر تنظیم و تا آخر خالی کرد.

کاربرد: ابزاری ست که در اندازه گیری حجم مایع ها به کار می روند.
طرز استفاده: برای پر کردن پیپت، نخست باید آن را در قسمت گود محلول قرار داد تا هنگام مکیدن محلول هوا داخل پیپت نشود. زیرا در این صورت محلول به سرعت بالا می آید و وارد دهان می شود (در صورت کم بودن محلول در ظرف). وقتی سطح محلول حدود ۲ میلی لیتر از خط نشانه گذشت، باید دهانه پیپت را با انگشت بست و آن را با ظرف محلول بالا آورد تا هم سطح چشم شود و به طور عمودی نگاهداشت. با کم کردن فشار انگشت، قطره قطره، زیادی محلول را خارج کرد تا سطح زیرین مایع به خط نشانه برسد و در این وضعیت دوباره با فشار انگشت بر دهانه پیپت مانع خارج شدن مایع شد. سپس باید نوک پیپت را از محلول خارج کرد و در ظرفی که محلول در آن باید ریخته شود قرار داد. برای خالی کردن پیپت، فشار انگشت را باید کم کرد. هنگام خارج کردن پیپت از ظرف دوم، ظرف را باید کج کرد و نوک پیپت را در جایی که محلول نباشد، به جداره ظرف تماس داد. به این ترتیب قسمتی از مایع که در نوک پیپت مانده خارج می شود. برای خارج کردن این قسمت از مایع نباید به داخل پیپت فوت کرد.
– شستشوی پیپت مانند بورت است.